Νέες συλλογικότητες.

του δημοσιογράφου Παναγιώτη Τσαφάρα.

Η κατάρρευση του διπολικού συστήματος με το ταυτόχρονο άνοιγμα των αγορών δημιούργησε την ευφορία ότι ο κόσμος εισέρχεται σε μια νέα φάση που ονομάστηκε το «κοινό μας σπίτι». Η ανάδειξη της αγοράς ως νέας αντίληψης οδήγησε στην άποψη ότι τα εθνικά κράτη όφειλαν να εναρμονίσουν την πολιτική τους στη νέα διεθνοπολιτική πραγματικότητα. Αυτό σημαίνει την όλο και μεγαλύτερη απομείωση της εθνικής κυριαρχίας. Το ότι η παγκοσμιοποίηση είναι ένα ιδεολόγημα είναι εμφανές.

Η ευφορία διακόπηκε μετά το τρομοκρατικό κτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου. Η ίδια η χώρα των ΗΠΑ, η οποία προωθούσε όλο το προηγούμενο διάστημα το παραπάνω ιδεολόγημα, π.χ. «τέλος της ιστορίας», είναι και η ίδια που εστράφη με τις ενέργειές της κατά της παγκοσμιοποίησης προβάλλοντας τη θεωρία του μεσοπολέμου του Καρλ Σμιτ: περί εχθρών και φίλων. Οι εξωτερικές δράσεις των ΗΠΑ, καθώς και η εξωτερικής της πολιτική μπορεί να αποδοθεί και στη γενικώς παραδεκτή θεωρία στις ΗΠΑ περί της ορθολογικής επιλογής η οποία επιδιώκει ένα σκοπό ανεξαρτήτως των μέσων που χρησιμοποιούνται. Οι αποφάσεις εντός του πολιτικού συστήματος των ΗΠΑ λαμβάνονται μέσα από, πολύπλοκες μεν, αλλά πολλές φορές μη διαφανείς διαδικασίες, ενώ στην Ευρωπαϊκής Ένωση οι αποφάσεις λαμβάνονται από πολυμερή όργανα θεσμοθετημένα βάσει γενικών αρχών όπως: η διαφάνεια, ο διάλογος, η διαπραγμάτευση, η αντίθεση, σύγκρουση-σύνθεση. Αυτές οι διαφορετικές αντιλήψεις επίλυσης διεθνών διαφορών και διεθνούς συμπεριφοράς αναδείχθηκαν και κατά την κρίση της Μέσης Ανατολής και στην εισβολή τελικώς των Αμερικανο-Βρετανών και των συμμάχων τους στο Ιράκ.

Ως προς την εισβολή στο Ιράκ, αυτή διαφέρει από την επίθεση στο Αφγανιστάν και την Γιουγκοσλαβία, αφού οι δύο τελευταίοι πόλεμοι είναι αποτέλεσμα της πτώσης του διπολισμού, όπως και ο εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα αποτελούσε το προανάκρουσμα του διπολισμού, ενώ ο πόλεμος στο Ιράκ συνιστά την αρχή της νέας αντίληψης περί εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ, η οποία εμφανώς στηρίζεται στην ισχύ μέσω προληπτικών επεμβάσεων.

Ως προς την παγκοσμιοποίηση θα ήθελα επίσης να επισημάνω το εξής: για τους θιασώτες της ο κόσμος έχει εισέλθει σε μια νέα φάση στενότερης επικοινωνίας. Θεωρούν ότι μέσω της αγοράς θα μπορέσουν να επιλύσουν χρόνια προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κόσμος μας: φτώχεια, ειρήνη, ανάπτυξη, κ.λπ. Οι απόψεις τους φαίνονται ότι είναι νέες. Αλλά είναι τόσο παλιές, όσο ο καπιταλισμός. Η παγκοσμιοποίηση προβλήθηκε πράγματι, στην αρχή από τους αμύντορές της ως πανάκεια. Δηλαδή, η ανάπτυξη της παγκόσμιας αγοράς θα έλυνε τα προβλήματα, αφού θα συνέδεε μεγάλα τμήματα που κινούνταν στο περιθώριο. Κυρίως οι θιασώτες της παγκοσμιοποίησης υπερτονίζουν τον οικονομικό της χαρακτήρα και επιθυμούν την όλο και μεγαλύτερη απομείωση του εθνικού κράτους. Έτσι, οι θιασώτες της μιλούν από μια σκοπιά απλή και επιθετική.

Όμως τα σύγχρονα διεθνή προβλήματα είναι τόσο μεγάλα που μια μόνο χώρα δεν μπορεί να αναλάβει τα κόστη. Απαιτείται η διεθνής συνεργασία, απαιτούνται νέες συλλογικές δράσεις που να αντεπεξέρχονται στα προβλήματα της νέας πραγματικότητας.

Είναι γεγονός ότι εντός των εθνικών κρατών επικρατεί μια αβεβαιότητα και ανασφάλεια. Αυτό έχει οδηγήσει σε μια έντονη κριτική της παγκοσμιοποίησης που σήμερα παίρνει τον χαρακτήρα της μιας υπερδύναμης και των συμμάχων της. Οι αντιδράσεις προέρχονται από φοβίες, από την όλο και μεγαλύτερη απομείωση του εθνικού κράτους και από την επιδιωκόμενη ισοπέδωση των πολιτισμικών στοιχείων κάθε λαού (γλώσσα, θρησκεία, παράδοση). Οι αρνητές της παγκοσμιοποίησης μέμφονται ότι διακατέχονται από μια αμυντική κουλτούρα.

Βέβαια, κάθε πρόβλημα οφείλει να απαντά στα ζητήματα του δικαίου και της οικονομίας. Κάθε άλλη ανάλυση που στηρίζεται σε άλλα πεδία σκέψης είναι ελλιπής. Για τους αντιπάλους της παγκοσμιοποίησης, αυτή δεν είναι παρά μια νέα μορφή κατάκτησης. Πέραν τούτου οι αντιστάσεις που παρατηρούνται μέσω του κινήματος της αντι-παγκοσμιοποίησης δείχνει ότι οι λαοί και τα κράτη διαβλέπουν έναν κίνδυνο ότι οι εξελίξεις γίνονται χωρίς τη συμμετοχή τους, την περίοδο αυτή μάλιστα όπου ο κύριος διεθνής οργανισμός (ΟΗΕ) έχει δεχθεί ισχυρό πλήγμα.

Εδώ, θα ήθελα να προβώ σε μια γενική παρατήρηση. Τα κινήματα των πολιτών που δρουν σε μια χώρα ή στο διεθνές περιβάλλον, ενώ αντιστρατεύονται την παγκοσμιοποίηση και διαδηλώνουν εναντίον της είναι αυτά τα ίδια που προκαλούν πολλές φορές τις προληπτικές δράσεις παγκοσμοποιώντας τα προβλήματα που παρουσιάζονται σε έναν εθνικό χώρο, π.χ. ανθρώπινα δικαιώματα, περιβάλλον, κ.ά. και μάλιστα όταν δρουν πέραν του πλαισίου του ΟΗΕ.

Η παγκοσμιοποίηση ως μονοκρατορία του ενός, μέσω της ισχύος, δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή από τη διεθνή κοινότητα. Τα προβλήματα είναι οικουμενικά και η επίλυσή τους απαιτείται να είναι συλλογική. Γιατί η οικουμενικότητα προϋποθέτει συλλογικότητες. Κι ένας κόσμος που στηρίζεται σε συλλογικότητες οδηγεί σε έναν κόσμο χωρίς εντάσεις, οδηγεί σε συνεργασία των πολιτισμών κι όχι σε σύγκρουση. Δεν υφίσταται επικυρίαρχος.

Η χώρα μας ήταν πάντοτε συνδεδεμένη με το διεθνές σύστημα. Ήταν και είναι μια ανοιχτή κοινωνία. Συμμετέχει σε όλους τους διεθνείς οργανισμούς. Ποτέ δεν την χαρακτήριζε μια αμυντική κουλτούρα. Ήταν πάντοτε εξωστρεφής. Η συμμετοχή της στο παγκόσμιο σύστημα δυνάμεων και μέσα από την Ευρωπαϊκή Ένωση της δίνει τη δυνατότητα να ξαναβρεί τις δικές της αρχές και αξίες. Την οικουμενική της διάσταση.

Πίσω στις "Απόψεις"