Το τέλος της φιλελεύθερης ουτοπίας
και η αποδόμηση του σύγχρονου δυτικού καπιταλισμού.

Γράφει ο Γιάννης Μήτσιος,
πολιτικός επιστήμονας, διεθνολόγος, πανεπιστημίου Northeastern Boston.

           «Οι καπιταλίστες θα μας πουλήσουν το σκοινί που θα τους κρεμάσουμε», Λένιν.
Θα κρυφογελάει ειρωνικά χαϊδεύοντας τούτη την ώρα το μουσάκι του, μέσα στο μαυσωλείο του, ο πατέρας της Οκτωβριανής επανάστασης μ΄ αυτά που συμβαίνουν τον τελευταίο καιρό στην μητρόπολη του καπιταλισμού με την κατάρρευση των χρηματιστηρίων, των μετοχών τραπεζών και τα κερδοσκοπικά παιχνίδια.
Η παγκόσμια οικονομία και κυρίως η αμερικανική δέχθηκε την περασμένη εβδομάδα ένα από τα ισχυρότερα σοκ μετά το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, ο George Soros, τη χαρακτήρισε δε ως τη μεγαλύτερη καταιγίδα μεταπολεμικά ενώ σκληρή κριτική έχει δεχθεί το αμερικανικό τραπεζικό σύστημα από μεγάλους οικονομολόγους όπως ο Τζότζεφ Στιγλιτζ και ο Πωλ Κρούγκμαν.

Γιατί ακριβώς μιλάμε
Στις πρώτες εβδομάδες του νέου έτους έχουν χαθεί παγκοσμίως περίπου 7,6 τρις δολλάρια!!!! από την αξία των μετοχών διεθνώς που σημαίνει ότι τράπεζες, πολίτες, κρατικές οικονομίες έγιναν φτωχότερες. Στις ΗΠΑ δε την καρδιά της μέχρι τώρα παγκόσμια οικονομίας τρεις από τις τέσσερις μεγαλύτερες τράπεζες (Citigroup, Bank of America και Wachovia) δήλωσαν ζημιές πάνω από 10 δις δολλάρια η καθεμιά και έπονται πολλές ακόμα τόσο στις ΗΠΑ αλλά και στην Ευρώπη. Στην ίδια τη χώρα μας μέσα σε 20 μέρες περίπου χάθηκαν 37 δις ευρώ από την αξία των ελληνικών επιχειρήσεων στο χρηματιστήριο που λόγω της παγκόσμιας διασύνδεσης των χρηματαγορών δεν υπάρχει δίκτυ ασφαλείας, πολύ περισσότερο όταν ξένοι επενδυτές και μεγάλοι τραπεζικοί οίκοι, funds, κλπ ελέγχουν πάνω από 55% της αξίας του.

Τα αίτια της κρίσης
Το πρόβλημα ξεκίνησε από την αμερικανική αγορά στεγαστικών δανείων εδώ και μια πενταετία περίπου που δίνονταν αφειδώς χωρίς διασφαλίσεις σε ανθρώπους που δεν μπορούσαν στην πορεία να τα εξοφλήσουν. Είναι τα λεγόμενα subrime στεγαστικά δάνεια χαμηλής φερεγγυότητας και υψηλού ρίσκου. Η φούσκα αυτή της αμερικανικής αγοράς ενισχύθηκε από κυβερνητικές επιλογές και την μηδενική εποπτεία της FED (Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ) υπό τον Άλλαν Γκρίσπαν δημιουργώντας μια εικονική ευημερία στους αμερικανούς καταναλωτές σε μια περίοδο την είχε ανάγκη η κυβέρνηση Μπους έχοντας στο εξωτερικό της μέτωπο τον πόλεμο ενάντια της τρομοκρατίας. Στη συνέχεια οι τράπεζες τιτλοποιούσαν τα στεγαστικά δάνεια της subrime αγοράς με ευφάνταστα απατηλά σύνθετα χρηματοοικονομικά προϊόντα, τα γνωστά μας δομημένα ομόλογα (CDO’s) τα οποία διατίθονταν στην παγκόσμια χρηματαγορά Ήταν δε τόσο σύνθετα αυτά τα προϊόντα που οι ίδιες αρχές δεν ήταν σε θέση να αποτιμήσουν τους κινδύνους και άρχισαν να επαφίενται στις μεθόδους διαχείρισης ρίσκου των ίδιων των τραπεζών, ενώ οι διεθνείς οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγισης επαφίονταν και αυτοί στην πληροφόρηση που τους παρείχαν οι «δημιουργοί» αυτών των σύνθετων προϊόντων. Ήταν μια σοκαριστική παραίτηση ευθύνης θα γράψει πρόσφατα ο G. Soros. Με την μη όμως αποπληρωμή των δανείων οι αμερικανικές τράπεζες κατέγραφαν ζημιές χάνοντας την πιστοληπτική τους ικανότητα αναγκάζοντας τες να προχωρήσουν σε διαγραφές ζημιών που σήμαινε αυτόματα κλονισμό της κεφαλαιακής τους επάρκειας. Το πρόβλημα άρχισε να φαίνεται το περασμένο καλοκαίρι στον διατραπεζικό δανεισμό, που αποτελεί την καρδιά του χρηματοοικονομικού συστήματος όταν οι τράπεζες στην προσπάθειά τους να προστατέψουν τους πόρους τους σταμάτησαν να αλληλοδανείζονται και να εμπιστεύονται η μία την άλλη. Θα θυμάστε τις ενέσεις ρευστότητας δεκάδων δις δολαρίων που έριξαν στις αγορές οι κεντρικές τράπεζες των ΗΠΑ, της Ευρώπης, του Καναδά, της Ελβετίας από τα αποθέματά τους, χωρίς όμως ουσιαστικό αποτέλεσμα. Ήρθε στη συνέχεια το πακέτο των 150 δις δολ, από το αμερικανικό κογκρέσο χωρίς να μπορέσει και αυτό να ανακάμψει τις αγορές. Την περασμένη εβδομάδα σε μια άλλη κίνηση η FED μείωσε τα επιτόκιά της 0,75% κάνοντας το δολάριο πιο ελκυστικό προσπαθώντας να παρατείνει την είσοδο της αμερικανικής οικονομίας σε μια ύφεση που θα έχει τραγικές συνέπειες για τις ΗΠΑ κυρίως και αρκετές δυσκολίες στην παγκόσμια ανάπτυξη.
Με μια λέξη ο μεγάλος οικονομολόγος Πώλ Κρουκμαν είπε ότι φταίει η απληστία (Greed) του αμερικανικού τραπεζικού συστήματος με την αποτυχία του και την μη αποτελεσματική εταιρική διακυβέρνηση. Την ίδια λέξη χρησιμοποιούσε και ο Μάρξ, παρεπιττώντος στην περιγραφή του.
Σανίδα σωτηρίας ο κρατικός καπιταλισμός των Κινέζων, Ρώσων και Αράβων.
Εκεί λοιπόν που γονάτισε η ουτοπία του δυτικού φιλελεύθερου καπιταλισμού, έρχονται ως από μηχανής θεοί οι «Βάρβαροι», για να στηρίξουν οικονομικά τη Ρώμη, με το αζημίωτο φυσικά. Μετά την κυριαρχία των κερδοσκοπικών επενδυτικών κεφαλαίων πολυεθνικών των Ηedge Funds της δεκαετίας του 1990 χώρες με πλούσια αποθέματα έφτιαξαν, τα τελευταία χρόνια τα δικά τους κρατικά επενδυτικά ταμεία, (Sovereign Funds) και άρχισαν σιγά – σιγά να επενδύουν και να αγοράζουν ότι προσφέρετε διεθνώς και κυρίως στις ΗΠΑ. Αυτή τη στιγμή αριθμούν 29 κρατικά επενδυτικά ταμεία και διαθέτουν παγκοσμίως κεφάλαια ύψους 2,9 τρις δολλαρίων. Έτσι λοιπόν μόνο το 2007 έχουν επενδυθεί στις ΗΠΑ 414 δις δολλάρια σε μετοχές, εξαγορές εταιρειών και άλλες συμμετοχές από ξένες χώρες και κρατικά επενδυτικά ταμεία. Στην τελευταία του επίσκεψη στις χώρες του Κόλπου ο Πρόεδρος Μπους αναζήτησε επειγόντως πετροδολλάρια για την αμερικανική οικονομία, ενώ η Κίνα έχει πάνω από ένα τρις δολλάρια στα κρατικά της θυσαυροφυλάκια. Η Κίνα επίσης με ετήσια αύξηση πάνω από 11,25 % του ΑΕΠ στηρίζει την παγκόσμια ανάπτυξη κατά 17% σύμφωνα με εκτιμήσεις των Ηνωμένων Εθνών. Είναι τέτοιο μεγάλο το σοκ της αμερικανικής οικονομίας και της εξαγοράς μέρους της από ξένους που έχει ξεκινήσει στο εσωτερικό της μεγάλη συζήτηση για το πού μπορεί να πάει η εξάρτηση από ξένους μιας και το εξωτερικό της χρέος είναι 8 τρις δολλάρια, το δολλάρια μελλοντικά μειώνεται ως αποθεματικό κρατικών ταμείων και οι ξένοι έχουν πρόσβαση σε τεχνογνωσία (know how). Ο αναλυτής του CNBC Jim Cramer, δήλωσε πρόσφατα « Τι θα θέλαμε, οι κομμουνιστές να ελέγχουν τις τράπεζές μας ή οι τρομοκράτες;» και απαντώντας ο ίδιος πάλι είπε: «θα έπαιρνα οτιδήποτε γιατί είμαστε τόσο πολύ απεγνωσμένοι (desperate)». Αποτελώντας τη μεγαλύτερη αντίφαση της εποχής για την μοναδική υπερδύναμη του πλανήτη σε στρατιωτικό και οικονομικό επίπεδο να αναζητά σωσίβια σε ισλαμικά βασίλεια και στην κομμουνιστική Κίνα.

Προς μια νεα διεθνή οικονομική τάξη πραγμάτων ή τι…..;
Αυτό που διαφαίνεται παγκοσμίως είναι ότι μετατοπίζεται ο οικονομικός άξονας του πλανήτη στην Ασία και στις άλλες αναπτυσσόμενες χώρες ενώ η αμερικανική οικονομία εισέρχεται σε βαθιά ύφεση (πληθωρισμός κλπ) με άγνωστα αποτελέσματα. «Ο κίνδυνος είναι μήπως οι συνεπακόλουθες πολιτικές εντάσεις, θα κλείσει στο άρθρο του G. Soros, μεταξύ των οποίων η στροφή των ΗΠΑ προς τον προστατευτισμό, εκτροχιάσουν την παγκόσμια οικονομία και βυθίσουν τον κόσμο σε ύφεση ή ακόμη χειρότερα». Ο παραπάνω χρησμός ταιριάζει γάντι στην έκφραση του Μαρξ ότι το «ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού είναι ο ιμπεριαλισμός» και ο νοών νοείτο.

Σημειώσεις:
1. George Soros, Η μεγαλύτερη καταιγίδα από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, Κέρδος- Project Syndicate, 23/1/2008
2. Paul Krugman, Banks Gone Wild, New York Times, 23/11/2007
3. Peter Goodman & Louise story, Overseas Investors Buy Aggressively in US, New York Times, 20/1/2008
4. Maureen Dowd, Red, White and Blue Tag Sale, New York Times, 20/1/2008
5. Κίνα:11,2% η αύξηση του ΑΕΠ, στηρίζοντας την παγκόσμια οικονομία, 24/1/2008
6. Joseph Stiglitz, Η υποκρισία της Δύσης στην αντιμετώπιση των οικονομικών κρίσεων, Ναυτεμπορική, 28/11/2008
7. Paul Krugman, Oχι δάκρυα για την Αμερική, New York Times- Καθημερινή 20/1/2008
8. Gillian Tett & Paul Davies, H κρυφή πλευρά του τραπεζικού κόσμου, ένα «σκιώδες» σύστημα λύνει και δένει, Financial Times, Ημερησία-19/1/2008

Πίσω στις "Απόψεις"