Micro Credit- Ενίσχυση της Γυναικείας Επιχειρηματικότητας

της Ιφιγένειας Κατσαρίδου
Γενική Διευθύντρια Κ.Ε.Θ.Ι

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει ως βασικό άξονα της πολιτικής της την ενθάρρυνση της οικονομικής δραστηριότητας και ιδιαίτερα της επιχειρηματικότητας με την παράλληλη ενίσχυση της ισότητας μεταξύ των πολιτών και την εξάλειψη των κοινωνικών ανισοτήτων. Ειδικά η στρατηγική της Λισσαβόνας προτάσσει την ανάπτυξη, την απασχόληση και την κοινωνική συνοχή. Προκειμένου να εφαρμοστεί η στρατηγική αυτή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καταγράφει τις τάσεις και τις ανάγκες της Ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας και βασιζόμενη στη διεθνή εμπειρία προτείνει μέτρα και στρατηγικές, οι οποίες υπηρετούν τους στόχους της.

Μια από τις στρατηγικές που προτείνει είναι αυτή των micro-credits. Με τον όρο αυτό εννοούμε τον δανεισμό μικρών ποσών σε πολύ μικρές επιχειρήσεις, σε ανέργους, σε άτομα που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας ή σε οποιοδήποτε άλλο άτομο ή εταιρία που δεν πληρούν τα συμβατικά κριτήρια δανεισμού.

Η πρακτική του micro-credit δεν προέρχεται παρόλα αυτά από τον Ευρωπαϊκό χώρο. Με κυριότερο εμπνευστή τον βραβευμένο με Nobel (το 2006) Dr. Muhammad Yunus, ιδρυτή της Grammeer Bank, το micro-credit εφαρμόστηκε από τη δεκαετία του 1980 στο σημερινό Μπαγκλαντές και στη συνέχεια σε άλλες χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου, ως μέτρο για την καταπολέμηση της φτώχειας. Το μέτρο θεωρήθηκε τόσο επιτυχημένο, που ο ΟΗΕ ανακήρυξε το 2005 σε Διεθνές Έτος για το micro-credit

Αντίστοιχα, από το 2000, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) έχει επίσημα αναγνωρίσει την αξία των micro-credits στη στήριξη των επιχειρήσεων, ιδιαίτερα των μικρομεσαίων και των πολύ μικρών επιχειρήσεων, ενώ από το 2003 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιχειρεί συστηματικά να φέρει σε επαφή φορείς που εφαρμόζουν προγράμματα micro-credits και να ενθαρρύνει την επέκταση των δραστηριοτήτων τους. Οι προσπάθειες αυτές κορυφώθηκαν το 2006, το οποίο ανακηρύχθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Ευρωπαϊκό έτος για το micro-credit.

Το βασικό επιχείρημα της Επιτροπής, για την ανάδειξη του micro-credit στον Ευρωπαϊκό χώρο, έγκειται στο προφίλ της επιχειρηματικής δραστηριότητας στην Ευρώπη. Συγκεκριμένα, η Επιτροπή αναφέρει ότι περίπου το 90% των Ευρωπαϊκών επιχειρήσεων είναι μικρές ή μεσαίες επιχειρήσεις, οι οποίες συχνά δεν έχουν πρόσβαση σε δανεισμό από τα μεγάλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Οι εταιρίες αυτές θα μπορούσαν να επωφεληθούν από μικρά δάνεια (έως 25.000 Ευρώ), για την ανάπτυξη τους. Επιπλέον, με αυτά τα μικρά και ευέλικτα στην αποπληρωμή τους δάνεια θα μπορούσαν να επωφεληθούν άνεργοι και άτομα, τα οποία βιώνουν κοινωνικό και οικονομικό αποκλεισμό.

Το γεγονός ότι η χώρα μας συγκαταλέγεται στις αναπτυγμένες χώρες δεν συνεπάγεται και την μη ύπαρξη πολιτών που βιώνουν αυτό τον κοινωνικό και οικονομικό αποκλεισμό. Στην πραγματικότητα, Ευρωπαίοι πολίτες με χαμηλούς ή ανύπαρκτους πόρους, όπως άνεργοι και ημι-απασχολούμενοι, είναι οικονομικά αποκλεισμένοι, καθώς δεν πληρούν τα απαραίτητα κριτήρια δανεισμού και έχουν μηδενική πρόσβαση σε οικονομικούς πόρους.

Οι γυναίκες, αν και αποτελούν το μισό του Ευρωπαϊκού πληθυσμού, παραμένουν στο περιθώριο της οικονομικής δραστηριότητας, ιδιαίτερα στις Μεσογειακές χώρες. Πέρα από τα μεγάλα ποσοστά ανεργίας- ενδεικτικά για την Ελλάδα αναφέρουμε ότι το ποσοστό ανεργίας των γυναικών είναι διπλάσιο από το αντίστοιχο των ανδρών- οι γυναίκες απέχουν και από την επιχειρηματική δραστηριότητα.

Δεδομένου ότι η πρόσβαση των γυναικών στην εκπαίδευση έχει κάθετα αυξηθεί, βασική αιτία αποκλεισμού, έχει θεωρηθεί από πολλούς το κοινωνικό περιβάλλον που δεν ωθεί τις γυναίκες στο να αναπτύξουν οικονομική δραστηριότητα, καθώς και το γεγονός ότι δεν έχουν πρόσβαση σε αρχικό κεφάλαιο, το οποίο θα μπορούσε να στηρίξει μια επιχειρηματική προσπάθεια. Επιπλέον, ένα από τα σημαντικότερα εμπόδια στην ένταξη των γυναικών στην αγορά εργασίας αποτελεί η έλλειψη δομών φροντίδας, η οποία δυσχεραίνει τη δυνατότητα τους να δεσμευθούν στο ωράριο της έμμισθης εργασίας. Η επιχειρηματική δραστηριότητα λόγω της ευελιξίας που διαθέτει προτείνεται ως μέσο εναρμόνισης των υποχρεώσεων της επαγγελματικής και της οικογενειακής ζωής.

Οι γυναίκες στις αναπτυσσόμενες χώρες μόνες τους ή σε συνεργασία με άλλες γυναίκες (π.χ. συνεταιρισμοί) κάνουν ευρεία χρήση του micro-credit. Επίσης, είναι και οι «καλύτεροι πελάτες», καθώς αποπληρώνουν με συνέπεια τα δάνεια που έλαβαν, μάλιστα σε ποσοστό πολύ μεγαλύτερο από το αντίστοιχο των ανδρών.

Η εικόνα αυτή των γυναικών μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι, όταν στις γυναίκες δοθεί η ευκαιρία να αντλήσουν μικρά κεφάλαια με ευέλικτους όρους, δράττουν την ευκαιρία, ενώ παράλληλα διαθέτουν τη δημιουργικότητα και τις ικανότητες για επιτυχημένη επιχειρηματική δραστηριότητα μικρής κλίμακας, ιδιαίτερα σε αγροτικές και ημι-αγροτικές περιοχές συμβάλλοντας έτσι στη γενικότερη ανάπτυξη της περιοχής και της χώρας τους.

Παρόλα αυτά η στείρα μεταφορά μοντέλων του αναπτυσσόμενου κόσμου στην Ευρώπη δεν είναι το ζητούμενο. Στόχος είναι η δημιουργία ευέλικτων χρηματοδοτικών σχημάτων micro-credit, τα οποία θα απευθύνονται σε ειδικές μερίδες του πληθυσμού και ιδιαίτερα γυναίκες και θα είναι προσαρμοσμένα στην Ευρωπαϊκή πραγματικότητα. Σε μια πρόσφατη μελέτη του World Savings Banks Institute και του European Savings Banks Group (2006) φαίνεται ότι στην Ευρώπη έχουμε παραδείγματα οργανισμών που εφαρμόζουν με επιτυχία προγράμματα micro-credit όπως :
? Στη Γαλλία η Association pour le droit a l’initiative economique, η οποία λειτουργεί σε Εθνικό Επίπεδο ή η Finnvera στην Φινλανδία
? Η ΚfW (Τράπεζα που ανήκει στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας) στη Γερμανία, η Bank Post στη Ρουμανία, η ΒΒΚ Solidario στην Ισπανία και η Lloyds TSB στη Μεγάλη Βρετανία
? Στην Κύπρο λειτουργεί από το 2001 Συνεταιριστική Τράπεζα Γυναικών, η οποία προσφέρει προγράμματα μικρο-δανεισμού σε γυναίκες με μεγάλη επιτυχία μέχρι στιγμής.

Ειδικά όσον αφορά στη Γερμανία, αξίζει να αναφέρουμε ότι το 60% των δανειοληπτών είναι γυναίκες επιχειρηματίες ιδιοκτήτες μικρών ή μεσαίων επιχειρήσεων.

Σύμφωνα με την ίδια μελέτη, οι οργανισμοί που προσφέρουν προγράμματα μικρο-δανεισμού δεν ακολουθούν μια συγκεκριμένη στρατηγική. Κάποιοι προσφέρουν τα προγράμματα αυτά ως μέρος των προϊόντων τους (και συμπεριλαμβάνουν τα αντίστοιχα κέρδη ή ζημίες τους στον ισολογισμό τους), άλλοι τα προσφέρουν ως μέρος ενός κονδυλιού που στοχεύει στην στήριξη της επιχειρηματικότητας γενικά και τα κέρδη και οι ζημίες δεν συμπεριλαμβάνονται στον ισολογισμό (χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα ταμιευτηρίων στην Ισπανία) και τέλος, κάποια προγράμματα χρηματοδοτούνται από διεθνείς και Ευρωπαϊκούς οργανισμούς, όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα για την Ανοικοδόμηση και την Ανάπτυξη, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων κτλ.

Η μελέτη προτείνει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αυξήσει την επιδότηση προγραμμάτων micro-credit, να ενδυναμώσει τον ρόλο της DG Enterprise ως εποπτεύουσα αρχή λειτουργίας των micro-credits, ώστε το θεσμικό πλαίσιο να ενθαρρύνει τη λειτουργία προγραμμάτων micro-credits στην ΕΕ και τέλος, να διερευνήσει τη λειτουργία των προγραμμάτων μικρο-δανεισμού ως μέθοδο καταπολέμησης του οικονομικού αποκλεισμού στην ΕΕ.

Τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα εφαρμόζονται προγράμματα ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας των γυναικών, όπως του Υπουργείου Ανάπτυξης, του Υπουργείου Εργασίας, των Περιφερειών κ.α. με τη μορφή επιχορήγησης επί του αρχικού κεφαλαίου μιας επιχείρησης. Τα προγράμματα αυτά έδωσαν την ευκαιρία σε χιλιάδες γυναίκες να ξεκινήσουν μια επιχειρηματική δραστηριότητα και είναι πολύ σημαντικό να συνεχιστούν. Παρόλα αυτά, τα μέτρα ενθάρρυνσης της γυναικείας επιχειρηματικότητας, θα μπορούσαν να επεκταθούν και με τη μορφή προγραμμάτων μικρο-δανεισμού, τα οποία θα χρηματοδοτούνται από το κράτος και από ιδιώτες και θα απευθύνονται σε γυναίκες επιχειρηματίες.

Τα οφέλη από μια τέτοια πολιτική είναι εμφανή σε πολλαπλά επίπεδα:
Για τις γυναίκες ο μικροδανεισμός μπορεί να δώσει λύση σε οικονομικά αδιέξοδα που αντιμετωπίζουν, ειδικά στο ξεκίνημα της οικονομικής τους δραστηριότητας.
Για το κράτος, το μοντέλο του micro-credit αποτελεί μια κοινωνική πολιτική, η οποία ενθαρρύνει την αυτοδιαχείριση του ατόμου και την ανάληψη της ευθύνης του και μειώνει συμπτώματα εξάρτησης από κρατικές πολιτικές και βοηθήματα. Παράλληλα, έχει την ευελιξία να στηρίξει την επιχειρηματική δραστηριότητα σε όλες τις φάσεις της, και όχι μόνο στην αρχική, αλλά και να κάνει πιο αποτελεσματική τη χρήση των διαθέσιμων πόρων για τη στήριξη της επιχειρηματικότητα.
Τέλος, για τους ιδιώτες τα προγράμματα μικρο-δανεισμού προσφέρουν τη δυνατότητα προσέλκυσης μιας μερίδας του καταναλωτικού κοινού, το οποίο δεν θα έκανε χρήση τραπεζικών υπηρεσιών, καταφεύγοντας στον άτυπο ή ακόμα και παράνομο δανεισμό. Η μερίδα αυτή του καταναλωτικού κοινού, αν και προς το παρόν ανενεργή, έχει το δυναμικό περαιτέρω οικονομικής ανάπτυξης, από την οποία μπορεί ο οργανισμός να επωφεληθεί στο μέλλον. Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα αυξάνουν τη βάση των πελατών τους, ενώ παράλληλα ενδυναμώνουν την εικόνα τους ως οργανισμοί με ανεπτυγμένη την αίσθηση της εταιρικής κοινωνικής τους ευθύνης.

Υπογραμμίζεται ότι τέτοιου είδους πρωτοβουλίες από τους ιδιώτες πρέπει να έχουν τη στήριξη και την εποπτεία της Πολιτείας, ώστε να προστατεύονται οι τελικοί αποδέκτες, και να γίνεται σωστή χρήση και προβολή των προγραμμάτων μικρο-δανεισμού.

Για το ΚΕΘΙ, η οικονομική δραστηριότητα των γυναικών αποτελεί μοχλό ανάπτυξης της τοπικής οικονομίας και κατ’ επέκταση όλης της χώρας. Μέσα από τη δεκαετή εμπειρία μας έχουμε δει γυναίκες να δίνουν πνοή στην μικρο-οικονομία της περιοχής τους αποδεικνύοντας ότι ένα αρχικό κεφάλαιο, όσο μικρό και αν είναι, μπορεί να πυροδοτήσει επιτυχημένη επιχειρηματική δραστηριότητα. Η πρακτική του μικροδανεισμού στηρίζεται σε αυτή τη φιλοσοφία και καταδεικνύει ότι ο ιδιωτικός τομέας μπορεί να εμπλακεί ενεργά στην ενίσχυση της επιχειρηματικής δραστηριότητας συμβάλλοντας στην Ευρωπαϊκή, Εθνική και κυρίως στην τοπική ανάπτυξη.

Ιφιγένεια Κατσαρίδου
Γενική Διευθύντρια Κ.Ε.Θ.Ι

Πίσω στις "Απόψεις"